अदभूत शोधाचा असामान्य प्रवास..!!

शिकणे आणि शोध याकडे ध्येयापेक्षा एक प्रवास आणि एक प्रक्रिया म्हणून अनुभवा... गोष्टी बऱ्याच सोप्या आणि अधिक रोमांचक होतील.

 

स्टीफन हॉकिंग यांना २१ व्या वाढदिवसाच्या काही दिवसांनंतर गंभीर असा मोटारा न्यूरॉन रोग झाल्याचे निदान करण्यात आले होते आणि डॉक्टरांनी त्यांना तुम्ही आणखी फक्त दोन वर्षे जीवन जगाल असे निदान केले होते. १४ मार्च २०१८ रोजी स्टीफन हॉकिंग यांचे वय ७६ असताना, डॉक्टरांच्या अंदाजापेक्षा ५५ वर्षे अधिक जीवन व्यतीत करुन निधन झाले. त्यांच्या आयुष्याच्या दीर्घमानापेक्षा महत्त्वाचे म्हणजे अत्यंत प्रतिकूल अशा शारिरीक परिस्ठीतीत असतानाही त्यांच्या योगदानाची अर्थपूर्णता आणि समृध्द्ता. आपला वेळ सर्वोत्तम कशा प्रकारे व्यतीत करायच्या याबद्द्ल स्टीफन हॉकिंगच्या जीवनातील काही महत्त्चाच्या गोष्टी आज आपण जाणून घेणार आहोत. जसे की स्टीफन हॉकिंग यांच्या अनुसार वेळ हि जगातील खरोखरच सर्वात दुर्मिळ अशी गोष्ट आहे.

बहुमूल्य वेळेचा सदुपयोज करण्यासाठी स्टीफन हॉकिंग यांच्या जीवनातील ७ मार्गदर्शक तत्त्वे

१)  बुध्दिमत्ता हि बदलण्यासाठी अनुकूल करण्याची क्षमता आहे

डार्विनच्या उत्क्रांतीच्या सिध्दांतानुसार, सर्वात अनुकूलनशील प्रजातीच प्रदिर्घ काळ टिकते. स्टीफन हॉकिंग यांचे जिवन हे पूर्ण वेळ व्हीलचेअर वापरण्यापासून, एखाद्या मशीनचा वापर करुन बोलण्यासाठी अशा प्रतिकूल परिस्थितीशी जुळवून घेण्याचा उत्कृष्ट नमुना आहे. आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे, बोलण्यात आपली क्षमता गमावल्यानंतर त्यांनी "अ ब्रीफ हिस्ट्री ऑफ टाइम" आणि "ब्लॅकहोल्स" सारखी बेस्ट सेलींग पुस्तकांचे लेखन केले.

२) अशा गोष्टींवर लक्ष केंद्रीत करा ज्या गोष्टी करण्यापासून आपली दुर्बलता आपल्याला रोखू शकत नाही

१९८० च्या दशकाच्या मध्यात, स्टीफन हॉकिंग यांनी बोलण्याची आपली क्षमता गमावली होती, परंतु या कमतरतेमुळे त्यांनी प्राध्यापक होण्यासाठी आणि विद्यार्थ्यांना मार्गदर्शित करण्याची किंवा ब्रम्हांडच्या गूढ गोष्टींवर  प्रकाश  टाकण्यासाठी पुस्तके लिहिण्याची त्यांची क्षमता प्रभावित केली नाही . जर स्टीफन हॉकिंग यांनी संवाद साधणे - बोलणे आणि चालणे- हालचाल करणे यांसारख्या शारीरिक कमतरतेच्या गोष्टींबद्दल पश्चाताप केला असता, तर त्यांनी आजमितीस मिळवलेले यश कधीच संपादन केले नसते.

३) प्रत्येक वेळी तुम्ही जे जे पाहता, त्या गोष्टींचे अंतरंग जाणून घ्या .

स्टीफन हॉकिंग यांची वृत्ती जिज्ञासू होती. ते म्हणायचे आकाशातील  ताऱ्यांकडे पहा, आपल्या पायाखाली पाहू नका आकाशातील ताऱ्यांना जगातील रहस्यांसाठी रूपक म्हणून तर "पायांखाली पाहणे" याला आपल्या जीवनातील कमतरता व अडथळे जे आपल्या मनात भीती व न्यूनगंड निर्माण करता या अर्थाने योजले होते. 

४) शोध घेण्याच्या आनंदावर लक्ष केंद्रित करा, पुरस्कारांवर नव्हे

इथे स्टीफन हॉकिंग यांच्या मते संशोधन आणि शोध हा एक प्रवास आहे आणि अंतिम गंतव्य नाही, म्हणून आपल्या शोधावर लक्ष  केंद्रित करून त्याचा आनंद पूर्णपणे अनुभवा ज्या क्षणी आपण बक्षीसाच्या हेतूने रहस्य शोधण्यास सुरुवात करतो, तेंव्हा ती संपूर्ण प्रक्रिया कष्टप्रद होते. हा निश्चितपणे आपला वेळ अधिक उत्पादक आणि विनाव्यत्यय वापरण्यासाठी चांगला दॄष्टिकोन आहे.    

५) माझ्याकडे करण्यासाठी पुष्कळ काही आहे, त्यामुळे मला वेळ वाया घालविणे आवडत नाही. 

स्टीफन हॉकिंग यांचे हे उद्गार तीन कारणांसाठी महत्त्वाचे आहे, पहिले हे दर्शविते की जीवनाबद्दल सकारात्मक दृष्टिकोन आपल्याला वेळेचा चांगला व्यवस्थापक कसा बनवू शकतो. दुसरे म्हणजे, स्टीफन हॉकिंग यांनी नेहमीच असे मत मांडले आहे कि गेलेली वेळ परत येत नाही म्हणून प्रत्येक व्यक्तीचा फोकस केवळ वेळ वाया जात कामा नये याची खात्री करणे यावर असणे आवश्यक आहे. तिसरा महत्त्वाचा स्टीफन हॉकिंग यांचा धडा म्हणजे अतिशय  उच्च व महत्त्वाकांक्षी ध्येयनिश्चिती आणि त्यासाठी स्वतःला कटिबध्द करणे. या मोठया गोष्टि साध्य करण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे "वेळेचा आदर करणे".

६) अडखळल्यानंतर चिकाटी न सोडणे

हि एक अतिशय महत्त्वाची शिकवण आहे. अनेकदा आपण गंभीर समस्यांचा सामना करत असताना मृत अवस्थेत पोहोचतो म्हणजेच हात पाय गाळून बसतो .. स्टीफन हॉकिंग  यांच्या मते, आपली स्थिती ढळू न देता समस्येसोबत पुढे चालत राहणे.   स्टीफन हॉकिंग यांच्या आयुष्यातील उदाहरण म्हणजे, स्टीफन हॉकिंग यांना ब्लॅकहोल्स संदर्भात संशोधन आणि माहितीच्या कमतरतेवरील अडचणी दूर करण्यासाठी २९ वर्षांचा कालावधी लागला, परंतु अशा प्रकारची चिकाटी आणि प्रत्यक्षात आपल्याला आपला वेळ सर्वोत्तम प्रकारे व्यतीत करण्यास मदत करतात. 

7) जर आपल्याकडे तक्रार करण्यासाठी वेळ आहे, तर आपल्याकडे उपाय शोधण्यासाठी नक्कीच वेळ आहे.

हे सर्व समस्यांबद्दल सकारात्मक दृष्टिकोन स्वीकारण्या सारखे आहे, अनेकदा आपण उपायांपेक्षा समस्यांवर अधिक लक्ष केंद्रित करतो. अशा परिस्थितीत समस्यांवर समाधान शोधण्यासाठी पावले उचलण्या ऐवजी त्या अडथळ्यांमुळे आपल्याला मानसिक अपंगत्व येते . अशा समयी वेळेच व्यवस्थापन अतिशय उपयुक्त ठरते. म्हणून स्टीफन हॉकिंग यांनी म्हटल्याप्रमाणे "समस्येबद्दल तक्रार करण्यासाठी वेळ वाया घालवण्यावपेक्षा त्या समस्येवर समाधान  शोधण्यासाठी प्रयत्न करणे अधिक श्रेयस्कर ठरते." 

- गगन सिंगला