चुकांमधून शिकणे महत्त्वाचे

चुकांमधून शिकणे महत्त्वाचे
प्रशांत दांडेकर, सोमवार, २७ ऑगस्ट २०१२, लोकसत्ता

अल्बर्ट आइनस्टाइन यांचे प्रसिद्ध वचन आहे- ‘जो माणूस आयुष्यात मी एकदाही चुकलो नाही असे म्हणतो तेव्हा अवश्य समजा की, त्याने आयुष्यात काहीही नवीन करण्याचा धोका पत्करलेला नाही.’ हे वाक्यच अधोरेखित करते की, मनुष्यप्राणी हा चुका करणारच. तेव्हा चुकांबद्दलचा दृष्टिकोन सुदृढ ठेवल्यास आपणही करिअरमध्ये यशस्वी व लोकप्रिय होऊ शकतो. आज आपण पाहणार आहोत चुकांचे व्यवस्थापन.

*   सर्वप्रथम म्हणजे चुकणे ही स्वाभाविक प्रक्रिया आहे, हे लक्षात असू द्या. चुकीबद्दल न्यूनगंड बाळगू नका. चुकेल या भीतीने नवीन काहीतरी करायला घाबरू नका.

*   आपण करीत असलेल्या चुकांची नोंद ठेवा. त्यातून योग्य तो धडा शिका. चुकीतून न शिकणे हीच फक्त मोठी चूक असते, बाकी सर्व चुका म्हणजे आपले प्रामाणिक प्रयत्न असतात एखादी नवीन गोष्ट आत्मसात करण्यासाठीचे.

*   आपण चुकला असाल तर खोटे बोलू नका, चूक लपवू नका. कारण सत्य कधी ना कधी बाहेर येतेच. दुसरे म्हणजे, चूक लपविली गेली तर त्यातून होणारे विचारमंथन, चूक होण्याची कारणे समजणे, चुका निस्तरायचे उपाय यातले काहीही साध्य होत नाही.

*   आपल्या हातून चूक घडल्यास त्वरित तसे कबूल करावे. याचे फायदे म्हणजे, त्यावरील उपायही तातडीने योजले जातात. ती चूक, चूकच राहते व त्याचे अक्राळविक्राळ प्रॉब्लेममध्ये रूपांतर होण्याचे टळते.

*   आपल्या चुकीचे खापर इतरांवर फोडण्याची घोडचूक करू नका. त्यामुळे इतरांशी आपले संबंध कायमचे दुरावतात.

*   चूक केली असेल तर त्याचे परिणामही भोगावयास तयार राहा. चूक मान्य करण्यासठी लागणारे खुले व विशाल मन ही यशस्वी माणसाची ओळख असते.

*   चूक आपल्याकडून झाली असल्यामुळे योग्य व्यक्तीकडे त्याबद्दल माफी मागण्यात कमीपणा समजू नये. जॉन मॅक्सवेलचे विवेचन खूप अर्थपूर्ण आहे. त्याच्यानुसार माणसाचे मन चूक कबूल करण्याएवढे विशाल असावे, मेंदू चुकांमधून शिकण्याएवढा तल्लख असावा तर निश्चय चुका सुधारण्याचा असावा.

*   पुढच्यास ठेच मागचा शहाणा या न्यायाने इतरांच्या चुकांमधून शिकावे. तीच चूक आपण करू नये.

* आपल्या चुकांवर लोक फक्त हसतील, टिंगलटवाळी करतील असे न समजता इतरजण आपल्याला चूक दुरुस्त करण्यास मदत देतील, यावरही विश्वास ठेवावा.

*  चूक घडल्यावरही ताठ मानेने उभे राहा. परत उभारी घ्या. आत्मविश्वासाला तडा जाऊ देऊ नका. नेहमी लक्षात ठेवा, मनुष्य हा यशापेक्षा चुकांमधून जास्त शिकतो.

*   कधीकधी चूकही एवढी क्षणार्धात होते की काय, कसे घडले हे कळतच नाही. तेव्हा शक्य असल्यास मुद्दामहून अशी चूक परत करावी, पण तेव्हा आपली निरीक्षणशक्ती पणाला लावून चुकीचे खरे कारण शोधावे. 

*   कधी कधी चूक झाल्यावर, आपली गाठ अत्यंत आक्रमक व्यक्तीशी पडते. ती व्यक्ती शिवराळ भाषेत किंवा शारीरिक इजा पोहोचवून आपल्यास अपमानित करू शकते. अशावेळी एखाद्या मध्यस्थामार्फत दिलगिरी व्यक्त करून शक्यतो त्या अवघड परिस्थितीमधून बाहेर पडावे.

*    कधी कधी चुकांमधूनच नवीन शोध लागतात. याचे उत्तम उदाहरण म्हणजे कोलंबसने भारताऐवजी अमेरिकेचा लावलेला शोध. तेव्हा तात्पर्य काय, तर परफेक्टशनिस्ट होण्याचा अट्टहास टाळा. भरपूर चुका करा आणि भरपूर शिका. इतरांच्या चुकांना माफ करा व त्या चुकांपासून अर्थबोध घ्या. प्रयोगशील मानवाची निशाणी असलेली चूक, तिला आपला गुरू माना.

Source: http://epaper.loksatta.com/53755/indian-express/27-08-2012#page/18/2