व्यवसायाची चतु:सूत्री - अतुल राजोळी

नमस्कार उद्योजक मित्रांनो! व्यवसायाचा विकास आराखडा तयार करत असताना आपण व्यवसायाच्या भविष्याचा विचार करतो. भविष्यात काय साध्य करायचे आहे, कोणते बदल घडवून आणायचे आहेत, कोणत्या नवीन कृती योजना राबवायच्या आहेत इ. परंतु भविष्यात जे काही साध्य करायचे आहे ते ठरवण्याआधी महत्त्वाची पायरी आपल्या व्यवसायाच्या वर्तमानाच्या परिस्थितीचा आढावा घेणे. व्यवसाय विकासाचा आराखडा तयार करताना व्यवसायाच्या सद्यपरिस्थितीला समजुन घेण्यास SWOT Analysis महत्त्वाची भुमिका बजावते. SWOT Analysis विकास आराखडा तयार करण्यासाठी आवश्यक असे विचारमंथन 'टूल' आहे. या 'टूल' चा वापर करुन आपण व्यवसायाकडे योग्य दृष्टीकोनातुन पाहू शकतो व व्यवसायाचा विकास आराखडा तयार करण्यासाठी योग्य निर्णय घेऊ शकतो.

व्यवसायाच्या SWOT Analysis दरम्यान आपण व्यवसायाच्या बलस्थानांचा विचार करतो, व्यवसायातील अंतर्गत तृटी समजून घेतो, व्यवसायासमोर असलेल्या संधीचा आढावा घेतो व उदभवू शकणार्‍या धोक्यांबद्दल अंदाज बांधतो. जेणे करुन आपण व्यवसायाची ध्येय योग्य प्रकारे ठरवू शकू व ती साध्य करण्यासाठी उचित आराखडा तयार करु शकू. असे केल्याने निश्चितच आपण ठरवलेल्या बाजारपेठेत जबरदस्त प्रगती करु शकतो.

SWOT Analysis हा संक्षिप्त शब्द आहे. SWOT शब्दाचा अर्थ पुढील प्रमाणे आहे.

S - Strength - बलस्थान

W - Weakness - कमतरता

O - Opportunity - संधी

T - Threat - धोका

व्यवसायाचा SWOT Analysis करताना वरील चार गोष्टींबद्दल विशिष्ट प्रकारे विचार मंथन केले जाते.

SWOT Analysis कसा करावा?

SWOT Analysis एका विचार मंथन सत्रा अंतर्गत आपण करु शकतो. व्यवसायातील महत्त्वपूर्ण व्यक्तींचा त्यामध्ये आपण समावेश करु शकतो. या विचार मंथन सत्रामध्ये सर्वप्रथम प्रत्येकाने व्यवसायावर परिणाम करणार्‍या चार मुख्य बाबी (S. W. O. T.) या ओळखाव्यात व त्या एका कागदावर लिहाव्यात. त्यानंतर सर्वांच्या समोर त्याचे विश्लेषण करावे. सर्वांनी मांडलेल्या SWOT Analysis च्या आधारावर व्यवसायाचा SWOT Analysis तयार करावा.

SWOT Analysis मधील प्रत्येक बाबीला समजून घेऊया:

STRENGTH (व्यवसाया अंतर्गत बलस्थाने किंवा सकारात्मक गोष्टी) आपल्या व्यवसायामध्ये किंवा संस्थेमध्ये सध्या अश्या कोणत्या अंतर्गत सकारात्मक गोष्टी आहेत किंवा बलस्थाने आहेत, त्यांच्या मदतीने आपण भविष्यात जबरदस्त प्रगती आपण करु शकतो? खालील बाबींचा त्यामध्ये समावेश घेऊ शकतो.

- आपण कोणत्या गोष्टी उत्कृष्टपणे करतो?

- व्यवसायाअंतर्गत असलेली महत्त्वाची साधन सामुग्री.

- संस्थेअंतर्गत सकारात्मक गुण-ज्ञान, पार्श्वभुमी, शिक्षण, अधिकारपत्रे, नेटवर्क, ब्रँड, कौशल्य इ.

- व्यावसायिक संपत्ती - भांडवल, सद्यग्राहक, पेटंट, तंत्रज्ञान, जागा, भौगोलिक स्थान.

- प्रतिस्पर्ध्यांच्या तुलनेत जमेची बाजू.

- भक्कम रिसर्च आणि डेव्हलपमेंट.

- उत्पादन क्षमता.

- इतर सकारात्मक बाबी.

WEAKNESS (व्यवसाया अंतर्गत कमतरता किंवा नकारात्मक बाबी) आपल्या व्यवसायामध्ये अश्या सध्या कोणत्या अंतर्गत कमतरता किंवा नकारात्मक गोष्टी आहेत, ज्या गोष्टींवर आपण सुधारणा करणे गरजेचे आहे. खालील बाबींचा विचार करा.

- प्रतिस्पर्ध्यांच्या तुलनेत असणारी कमतरता.

- कोणत्या साधन सामुग्रीची, कौशल्यांची उणीवा आपल्याला भासते?

- आपण कुठे कमी पडतो?

- कुठे सुधारणेला वाव आहे?

OPPORTUNITIES (व्यवसाय बाह्य संधी किंवा सकारात्मक गोष्टी) व्यवसायाच्या समोर अश्या कोणत्या संधी आहेत ज्यांचं सोनं करुन आपण व्यवसायाचा विकास करु शकतो? खालील गोष्टींचा आपण विचार करु शकता.

- आपण कार्यरत असलेल्या बाजारपेठेत कोणत्या संधी उपलब्ध आहेत?

- आपल्या इंडस्ट्री, उत्पादनांच्या गरजांबद्दलची जागरुकता.

- बाजारपेठेतील मागणीचे स्वरुप.

- भविष्यातील संधी.

THREATS (व्यवसाय बाह्य धोके किंवा नकारात्मक गोष्टी) व्यवसाय बाह्य धोक्यांवर आपला प्रत्यक्ष ताबा नसतो. खालील बाबींवर आपण विचार करु शकता.

- बाजारपेठेतील कठीण परिस्थिती

- कोणत्या बाह्य बाबी आपल्या व्यवसायावर नकारात्मक परिणाम करु शकतात.

- जागतिक अर्थव्यवस्था, महागाई, सरकारी नियमांचा व्यवसायावर होणारा विपरीत परिणाम.

- नवीन तंत्रज्ञानाच्या विकासामुळे उदभवणारा धोका.

मित्रांनो SWOT Analysis चा महत्त्वाचा फायदा असा की, व्यवसायाचा आराखडा तयार करत असताना आपल्याला स्पष्टपणे कळते की कोणत्या बलस्थानांच्या आधारावर आपल्याला प्रगती करायची आहे? कोणत्या कमतरतांवर मात करुन व्यवसायात सुधारणा करायच्या आहेत? बाजारपेठेतील नक्की कोणत्या संधींना काबीज करायचं आहे? व व्यवसायासमोर उदभवणारे कोणते धोके आपण टाळले पाहीजेत.

लक्षात ठेवा; STRENGTH आणि WEAKNESS हे व्यवसाया अंतर्गत असतात व ते आपल्या ताब्या क्षेत्रात असतात. OPPORTUNITY व THREATS व्यवसायाच्या बाहेर असतात.

SWOT Analysis कंपनीतील महत्त्वाच्या व्यक्तींद्वारे वर्षातून किमान एकदा आपला Strategic Plan तयार करताना जरुर केले पाहीजे. मी माझ्या उद्योजकता विकास कार्यशाळांमध्ये SWOT Analysis करण्यासाठी उद्योजकांना मार्गदर्शन करतो ज्याच्या मदतीने उद्योजक आपल्या व्यवसायाचा आराखडा तयार करतात. आपण सुद्धा आपल्या व्यवसायाचा आराखडा तयार करण्यासाठी SWOT Analysis करा आणि व्यवसायाचा विकास करण्यासाठी परिणामकारक निर्णय घ्या.

- अतुल राजोळी, बॉर्न टू विन

संपर्कः 022-22939375/76/77/78, 7666426654, 9619465689

वेबसाईटः www.born2win.in

'माझा मोटिव्हेटर मित्र' या पुस्तकाच ऑडियो बूक अ‍ॅप डाउनलोड करण्यासाठी अ‍ॅण्ड्रोईड मोबाईलधारकांनी प्ले स्टोअरवर "Maza Motivator Mitra" सर्च करा आणि अ‍ॅप डाउनलोड करा किंवा पुढील लिंकवर क्लिक करा. http://goo.gl/uNdKBy